گروه فرهنگی - رجانیوز: بحث ترجمه، یکی از موضوعات داغ در میان علاقه‌مندان به کتاب و مطالعه است؛ چرا که این مسئله (فارغ از ارزیابی مثبت یا منفی درباره آن) توانسته بخش اعظم بازار کتاب ایران را به خود اختصاص دهد و در این زمینه، گوی سبقت را از کتاب‌های دارای مولف ایرانی برباید. 

به گزارش رجانیوز، هر چند نفس امر ترجمه نه تنها دارای نکته منفی نیست و حتی به دلیل ایجاد تعامل و نوعی افزایش راه‌های ارتباطی میان خواننده ایرانی و دنیای خارج از کشور که زمینه‌ساز دریافت اطلاعات جدید و به روز در میان مخاطبین ایرانی می‌شود، بار مثبت دارد و توصیه نیز می‌شود اما مسئله نگران کننده در این زمینه، افزایش و گسترش دامنه کتاب‌های ترجمه به حوزه علوم انسانی و تربیتی است. آداب، رسوم و سنت‌های هر منطقه از جهان دارای منطق خاص خود است که نوع ویژه‌ای از برخوردهای انسانی و شیوه‌های تربیتی را می‌طلبد. 

این مسئله وقتی حادتر می‌شود که ببینیم حتی در میان دو شهر کوچک در یک کشور هم تضادهای فرهنگی بسیار فراوانی وجود دارد که نه تنها قابل نفی نیستند بلکه هر کدام دارای منطق و اصول اساسی خود است که آن را قابل احترام می‌کند. این موضوع تنها منحصر به ایران نیست؛ هر چند به دلیل پراکندگی قومیتی بالای کشورمان، این مسئله برای ایرانیان قابل لمس‌تر است. به عنوان مثال، جامعه اروپایی نسبت به جامعه آمریکایی دارای یک روح سکولارتر و غیراخلاقی‌تر است؛ در صورتی که خانواده‌های آمریکایی در میان مردم اروپا به عنوان افرادی مذهبی و سختگیر در زمینه امور تربیتی شناخته می‌شوند. 

با این تفاسیر، آیا می‌توان برای هر دو جامعه یک نسخه شفابخش پیچید؟ آیا تجربیات و راهنمایی‌های یک نویسنده فرانسوی می‌تواند دستمایه تربیت کودکان در یک خانواده آمریکایی قرار بگیرد؟ بدیهی است که پاسخ به این سوالات قطعا منفی است. این مسئله درباره ایران و مردم کشورمان که دارای باورهای مذهبی اسلامی دقیق و دستورالعمل‌های مشخص در فقه تشیع هستند، به مراتب حساس‌تر و نگران‌?کننده‌تر از دو کشور غربی است. چگونه می‌توان عنان تربیت کودکان و یا مدیریت زندگی در یک خانواده ایرانی را به دست کتاب‌های ترجمه‌ای داد که نویسندگان انگلیسی، فرانسوی، آمریکایی و ... آن اساسا آشنایی حداقلی هم با مفاهیم دینی و اسلامی و مفهوم خانواده در اسلام ندارند؟ آیا نسخه تجویز شده توسط یک روانشناس یا جامعه‌شناس انگلیسی در زمینه تربیت جنسی فرزندان در محیط خانواده، محلی از اعراب در یک خانواده ایرانی دارد و می‌تواند به عنوان یک دستورالعمل مورد استفاده قرار بگیرد؟ 

عدم وجود تناسب میان بافت فرهنگی جوامع گوناگون با یکدیگر و تفاوت‌های عمیق در میان باورهای رایج در هر جامعه، سبب می‌شود تا هر کدام از این جوامع متد تربیتی خاص خود را در زمینه‌های مختلف ارائه کنند که هر کدام در جایگاه خود نیز ارزشمند هستند اما قطعا جابه‌جایی میان این الگوها و استفاده بدون ارزشیابی آنان به جای دیگری، قطعا اثرات تخریبی بالایی خواهد داشت؛ موضوعی که کتاب‌های تربیتی و روان‌شناسی در حوزه خانواده که ترجمه متون غربی(و یا حتی شرقی به معنای جغرافیایی) هستند، به طور شدیدی به آن دامن می‌زنند. 

شاید بد نباشد برای تفهیم بهتر عدم درک شرایط و مناسبات فرهنگی – اجتماعی یک کشور دیگر توسط نویسنده یک کتاب ترجمه شده، مثالی از آموزش و پرورش کشورمان زده شود. چندی پیش همایشی برای ارتقای معلمان و آموزگاران پایه ابتدایی مدارس شهر تهران برگزار شد که قصد داشت تا جدیدترین متدهای آموزشی رایج در جهان را به صورت خلاصه و مفید در اختیار معلمان پایتخت قرار دهد. در بخشی از بسته ارائه شده به معلمان در این همایش، کتابی تحت عنوان «500 نکته برای مدیریت بهتر کلاس» وجود داشت که ترجمه یک اثر ژاپنی بود. مطالعه و تورق بخش‌های مختلف این کتاب مشخص می‌کرد که وجود تجهیزات پیشرفته کمک آموزشی(مانند رایانه‌های همراه، سیستم صوتی و تصویری باکیفیت، تهویه هوای مطبوع و...) و همچنین ایجاد یک فضای بسیار آرام در کلاس توسط معماری و رنگ‌آمیزی، جزو بدیهیات فرض شده توسط نویسنده است که البته با توجه به وجود چنین امکاناتی در کشور ژاپن، منطقی به نظر می‌رسید اما در این میان، چهره معلمان دیدنی بود که نمی‌دانستند درباره کلاس‌های رنگ و رورفته‌ی 40دانش آموزی صحبت کنند یا تخته سیاه‌هایی که هنوز با گچ بر روی آنها مطلب نوشته می‌شود یا روزنامه‌های باطله‌ای که برای ایجاد حداقل‌های نور یک فضای آموزشی به پنجره‌های کلاس چسبانده می‌شوند! 

بدیهی است که نه نویسنده این کتاب مجرم است و نه مترجم؛ بلکه این انتخاب رویکرد غلط از سوی مدیران آموزش و پرورش است که باعث شده تا این کتاب که در حوزه علوم انسانی و روش‌های تربیتی تهیه شده، بدون توجه به زیرساخت‌های لازم برای اجرای محتویات آن، به عنوان سرلوحه کار در ایران قرار گرفته است. همین موضوع در زمینه کتاب‌های تربیت فرزندان و مدیریت خانواده نیز به شکل حادتری جریان دارد. داغ شدن بازار کتاب‌های روانشناسی عامه‌پسند که راهکارهای داشتن یک زندگی آرام و بانشاط در کنار همسر و فرزندان را به شما نشان می‌دهد، حکم یک اعلام خطر بسیار بزرگ برای جامعه مذهبی و دینی ایران است؛ چرا که قطعا نویسنده آمریکایی توجهی به رویکرد تربیتی در اسلام ندارد و به عنوان مثال، برای بالا بردن اعتماد به نفس کودکان، ارتباط با جنس مخالف از همان سال‌های اولیه کودکی را به عنوان نسخه شفابخش توصیه می‌کند.  

لزوم توجه و نظارت جدی بر بازار ترجمه کتاب‌های خانوادگی مسئله‌ای است که بارها و بارها توسط کارشناسان و صاحب نظران در این حوزه بیان شده و به مسئولین هشدار داده شده که ادامه این روند منجر به وقوع یک جریان بیمار تحت عنوان تربیت علمی در خانواده خواهد شد که اگر هر چه زودتر جلوی آن گرفته نشود و فکری به حال آن نشود، زمینه را برای ایجاد بسیاری از نابسامانی‌های اجتماعی فراهم خواهد کرد.  

منبع: رجانیوز